కేంద్ర సాయుధ పోలీసు బలగాలు | జీకే ప్రశ్నలు & సమాధానాలు

3. సెంట్రల్ ఇండస్ట్రియల్ సెక్యూరిటీ ఫోర్స్

సెంట్రల్ ఇండస్ట్రియల్ సెక్యూరిటీ ఫోర్స్ అనేది హోం వ్యవహారాల మంత్రిత్వ శాఖ పరిధిలోని 7 కేంద్ర సాయుధ బలగాలతో ఒకటి. ఇది దేశంలోని 356 పబ్లిక్ సెక్టార్ పరిశ్రమలకు, ప్రభుత్వ మౌలిక సదుపాయాల ప్రాజెక్టులకు భద్రత కల్పిస్తుంది. దీనిని 15 మార్చి 1969న భారత పార్లమెంటు చట్టం ద్వారా ఏర్పాటు చేశారు. దీని ప్రధాన కార్యాలయం న్యూఢిల్లీలో ఉంది.

సీఐఎస్ఎఫ్ ప్రస్తుతం దేశంలోని విమానాశ్రయాలు, ఓడరేవులు, మెట్రో రైలు నెట్‌వర్క్‌లు, ప్రభుత్వ భవనాలు, వారసత్వ ప్రదేశాలు, స్మారక చిహ్నాలను, యూనివర్శిటీలు, అణు విద్యుత్ ప్లాంట్లు, గనులు, అంతరిక్ష సంస్థాలు, వీఐపి భద్రతతో పాటు విపత్తు నిర్వహణలో కూడా సేవలు అందిస్తుంది. వీటితో పాటుగా దేశ అంతర్గత భద్రత, ఎన్నికలు, నక్సల్ వ్యతిరేక కార్యకలాపాలు మరియు భారత ప్రభుత్వం వారికి ఇచ్చే ప్రతి ఇతర విధులను కూడా నిర్వహిస్తుంది.

2008 నుండి దేశ వ్యాప్తంగా ప్రైవేట్ మరియు సహకార సంస్థలకు, విదేశాల్లోని భారతీయ మిషన్‌లకు, ఐక్యరాజ్యసమితి శాంతి పరిరక్షక కార్యకలాపాలలో రక్షణ కల్పించేందుకు బాధ్యత వహిస్తుంది. సీఐఎస్ఎఫ్‌కు డైరెక్టర్ జనరల్ ర్యాంక్ ఉన్న ఇండియన్ పోలీస్ సర్వీస్ అధికారి నాయకత్వం వహిస్తారు.

• సాయుధ దళం పేరు : సెంట్రల్ ఇండస్ట్రియల్ సెక్యూరిటీ ఫోర్స్
• సాయుధ దళ విధి : పరిశ్రమలకు రక్షణ
• ప్రధాన కార్యాలయం : న్యూఢిల్లీ
• స్థాపించిన ఏడాది : 1969
• అత్యున్నత పదవి : డైరెక్టర్ జనరల్ (డీజీ)

4. సెంట్రల్ రిజర్వ్ పోలీస్ ఫోర్స్

సెంట్రల్ రిజర్వ్ పోలీస్ ఫోర్స్ అనేది దేశ అంతర్గత భద్రత కోసం ఏర్పాటు చేయబడ్డ ప్రధాన కేంద్ర పోలీసు దళం. భారత స్వాతంత్ర్య ఉద్యమ సమయంలో దేశంలో శాంతిభద్రతలను మరియు తిరుగుబాటును నియంత్రించేందుకు 1939 లో ఏర్పాటు చేసారు. భారత స్వాతంత్ర్యం తర్వాత 28 డిసెంబర్ 1949న సీఆర్పీఎఫ్ చట్టం ద్వారా ఇది సెంట్రల్ రిజర్వ్ పోలీస్ ఫోర్స్‌గా మారింది.  దీని ప్రధాన కార్యాలయం న్యూఢిల్లీలో ఉంది.

సీఆర్పీఎఫ్‌కు ఇండియన్ పోలీస్ సర్వీస్ అధికారి అయిన డైరెక్టర్ జనరల్ నేతృత్వం వహిస్తారు. హోం వ్యవహారాల మంత్రిత్వ శాఖ పరిధిలో పనిచేసే సీఆర్పీఎఫ్‌ దళాలు వివిధ ఉపవిభాగాలుగా సేవలు అందిస్తాయి.

1. రాపిడ్ యాక్షన్ ఫోర్స్ : ర్యాపిడ్ యాక్షన్ ఫోర్స్ (RAF) అనేది ఇండియన్ సెంట్రల్ రిజర్వ్ పోలీస్ ఫోర్స్ యొక్క ప్రత్యేక బెటాలియన్ వింగ్. ఇది మతపరమైన అల్లర్లు మరియు సంబంధిత పౌర అశాంతిని ఎదుర్కోవడానికి అక్టోబర్ 1992లో ఏర్పాటు చేయబడింది.
2. పార్లమెంట్ డ్యూటీ గ్రూప్ : పార్లమెంట్ డ్యూటీ గ్రూప్ అనేది పార్లమెంట్ భద్రతకు సంబందించిన సాయుధ రక్షణ దళం. వీరు అణు మరియు బయో-రసాయనిక దాడులు, ఇతర రెస్క్యూ ఆపరేషన్లకు సంబంధించిన ప్రవర్తనా నిర్వహణ, పోరాడడంలో శిక్షణ పొంది ఉంటారు.
3. స్పెషల్ ప్రొటెక్షన్ గ్రూప్ (SPG) : స్పెషల్ ప్రొటెక్షన్ గ్రూప్ అనేది సీఆర్పీఎఫ్‌ యొక్క ఎలైట్ బెటాలియన్. ఇది ప్రధానమంత్రి అధికారిక నివాసంకు, ఆయన కార్యాలయానికి అలాగే ప్రధాని బహిరంగ కార్యక్రమాలకు, పర్యటనలకు భద్రత కల్పిస్తుంది.
4. కోబ్రా : కమాండో బెటాలియన్ ఫర్ రిజల్యూట్ యాక్షన్ (కోబ్రా) అనేది భారతదేశంలో నక్సలైట్ ఉద్యమాన్ని ఎదుర్కోవడానికి 2008లో సృష్టించబడిన సీఆర్పీఎఫ్‌ యొక్క ప్రత్యేక ఆపరేషన్ యూనిట్. వీరు గెరిల్లా వార్‌ఫేర్‌లో ప్రత్యేక శిక్షణ పొంది ఉంటారు. నక్సలైట్ గ్రూపులను ట్రాక్ చేయడానికి, వేటాడేందుకు మరియు నిర్మూలించడానికి వీరు బాధ్యత వహిస్తారు.

• సాయుధ దళం పేరు : సెంట్రల్ రిజర్వ్ పోలీస్ ఫోర్స్
• సాయుధ దళ విధి : దేశ అంతర్గత రక్షణ
• ప్రధాన కార్యాలయం : న్యూఢిల్లీ
• స్థాపించిన ఏడాది : 1939
• అత్యున్నత పదవి : డైరెక్టర్ జనరల్ (డీజీ)

5. ఇండో-టిబెటన్ బోర్డర్ పోలీస్

ఇండో-టిబెటన్ బోర్డర్ పోలీస్ అనేది టిబెట్ సరిహద్దుల వెంబడి మోహరించిన భారతదేశ సరిహద్దు గస్తీ సంస్థ. 1962 నాటి చైనా-భారత యుద్ధం తర్వాత అదే ఏడాది దీనిని ఏర్పాటు చేశారు. అయితే ఇండో-టిబెటన్ బోర్డర్ పోలీస్ ఫోర్స్ యాక్ట్ 1992 నుండి అమలులోకి వచ్చింది. దీని ప్రధాన కార్యాలయం న్యూఢిల్లీలో ఉంది.

ఇండో-టిబెటన్ దళాలు ప్రస్తుతం లడఖ్‌లోని కారకోరం పాస్ నుండి అరుణాచల్ ప్రదేశ్‌లోని దిఫులా వరకు సరిహద్దు వెంబడి మోహరించబడ్డాయి ఉంటాయి. వీరు ఉత్తర సరిహద్దులపై నిఘా, సరిహద్దు ఉల్లంఘనలను గుర్తించడంతో పాటుగా, అక్రమ వలసలు మరియు సరిహద్దు స్మగ్లింగ్‌ కార్యకలాపాలను నియంత్రిస్తారు. అలానే పర్వత ప్రాంతాల విపత్తుల సమయంలో విపత్తు రెస్క్యూ సేవలు అందిస్తారు.

• సాయుధ దళం పేరు : ఇండో-టిబెటన్ బోర్డర్ పోలీస్
• సాయుధ దళ విధి : భారత్, చైనా, టిబెట్ సరిహద్దు భద్రత
• ప్రధాన కార్యాలయం : న్యూఢిల్లీ
• స్థాపించిన ఏడాది : 1962
• అత్యున్నత పదవి : డైరెక్టర్ జనరల్ (డీజీ)

6. సశాస్త్ర సీమా బల్

సశాస్త్ర సీమా బల్ అనేది నేపాల్ మరియు భూటాన్‌లతో సరిహద్దుల వెంబడి మోహరించిన భారతదేశ సరిహద్దు రక్షణ దళం. ఇది కూడా 1962 ఇండో-చైనా యుద్ధం తర్వాత దేశ సరిహద్దుల భద్రతను మరింత బలోపేతం చేసేందుకు 1963 లో ఏర్పాటు చేశారు. 2001కి ముందు ఈ దళాన్ని స్పెషల్ సర్వీస్ బ్యూరో (SSB)గా పిలిచేవారు. అయితే 2007 నుండి సశాస్త్ర సీమా బల్ పేరుతొ పిలవబడుతుంది.

• సాయుధ దళం పేరు : సశాస్త్ర సీమా బల్
• సాయుధ దళ విధి : భారత్, నేపాల్, టిబెట్ సరిహద్దు భద్రత
• ప్రధాన కార్యాలయం : న్యూఢిల్లీ
• స్థాపించిన ఏడాది : 1963
• అత్యున్నత పదవి : డైరెక్టర్ జనరల్ (డీజీ)

7. నేషనల్ సెక్యూరిటీ గార్డ్

నేషనల్ సెక్యూరిటీ గార్డ్‌ను సాధారణంగా బ్లాక్ క్యాట్స్ అని పిలుస్తారు. ఇది హోం వ్యవహారాల మంత్రిత్వ శాఖ కింద భారతదేశంలోని ఉగ్రవాద నిరోధక విభాగం. దీని 1984లో ఆపరేషన్ బ్లూ స్టార్ తరువాత దేశంలో తీవ్రవాద కార్యకలాపాలను, అంతర్గత విద్రోహ శక్తులను నియంత్రించేందుకు ఏర్పాటు చేసారు. అయితే నేషనల్ సెక్యూరిటీ గార్డ్ యాక్ట్ 1986 ద్వారా ఇది అధికారికంగా అమల్లోకి వచ్చింది. దీని ప్రధాన కార్యాలయం ఢిల్లీలో ఉంది.

1. స్పెషల్ యాక్షన్ గ్రూప్ (SAG) : ఇది తీవ్రవాద వ్యతిరేక మరియు తిరుగుబాటు నిరోధక కార్యకలాపాలకు బాధ్యత వహిస్తుంది.
2. స్పెషల్ రేంజర్ గ్రూప్ (SRG) : కౌంటర్ టెర్రరిస్ట్ ఫోర్స్ కింద తీవ్రవాద కార్యకలాపాలను ఎదుర్కోవడానికి బాధ్యత వహిస్తుంది.
3. స్పెషల్ కంపోజిట్ గ్రూప్ (SCG) : ప్రాంతీయ టెర్రర్ నిరోధక కార్యకలాపాలను నియంత్రిస్తారు. ముంబై, చెన్నై, హైదరాబాద్, కోల్‌కతా మరియు గాంధీనగర్ లలో దీని ప్రాంతీయ కార్యాలయాలను కలిగి ఉంది.
4. ఎలక్ట్రానిక్ సపోర్ట్ గ్రూప్ (ESG) : ఇది తీవ్రవాద కార్యకలాపాలకు సంబంధించిన దర్యాప్తులో కమ్యూనికేషన్ మరియు సాంకేతిక మద్దతును అందిస్తుంది.
5. నేషనల్ బాంబ్ డేటా సెంటర్ : దేశంలోని అన్ని బాంబు సంఘటనలను పర్యవేక్షించడం, రికార్డ్ చేయడం మరియు విశ్లేషించడం వంటి బాధ్యతలను నిర్వర్తిస్తుంది.

• సాయుధ దళం పేరు : నేషనల్ సెక్యూరిటీ గార్డ్‌
• సాయుధ దళ విధి : తీవ్రవాద కార్యకలాపాలు నియంత్రణ
• ప్రధాన కార్యాలయం : న్యూఢిల్లీ
• స్థాపించిన ఏడాది : 1984
• అత్యున్నత పదవి : డైరెక్టర్ జనరల్ (డీజీ)